ضوابط طراحی اسپرینکلر

ضوابط طراحی اسپرینکلر آتش نشانی

اسپرینکلر (سیستم اطفای حریق اتوماتیک آبی ) که به نام های آب افشان، پاشنده آب نیز شنیده میشود، وسیله ایست که برای جلوگیری و کاهش خسارت های ناشی از آتش سوزی که در ساختمان ها با انواع کاربری ها اجرا میشود.

ساختار اسپرینکلر آتش نشانی چگونه است؟

اسپرینکلر آتش نشانی متشکل از 4 بخش اصلی میباشد : دفلکتور ( به انگلیسی deflector به معنای منحرف کننده) که کاربردش برای جهت دهی به پاشش آب است – سنسور حرارتی (مایع داخل اسپرینکلر)- درپوش – قاب که تصویر میتوانید اجزا و کلاس دما عملکرد اسپرینکلر را مشاهده کنید.

طراحی اسپرینکلر

در قدم اول باید ساختمان را از نظر خطر حریق شناسایی کنیم. به طور کلی کلاس ساختمان ها از نظر آتش سوزی به دسته های زیر دسته بندی میشوند.

• مکان های کم خطر: در این مکان ها مواد قابل اشتعال کمی وجود دارد و درصورت آتش سوزی حرارت شعله پایین است. تراکم مواد اشتعال زا کمتر از 50 کیلوگرم بر متر مربع است. اگر اشتعال صورت بگیرد میزان اب کمتری برای خاموشی نیاز است.
• مکان های با خطر متوسط گروه 1: مواد اشتعال در این گروه کم است و در صورت اشتعال حرارت شعله متوسطی دارد. حجم مواد اشتعال زا 50 تا 100 کیلوگرم بر متر مربع میباشد. ارتفاع مواد انبار شده از 2.4 متر کمتر است.
• مکان های با خطر متوسط گروه 2 : قابلیت اشتعال در آن ها بالاتر از حد متوسط است. حرارت شعله ایحاد شده متوسط است. حجم مواد اشتعال زا 100 تا 150 کیلوگرم بر متر مربع میباشد. ارتفاع مواد انبار شده در آنها از 2.4 متر بیشتر نمی شود
• مکان های با خطر بالا گروه1 : مکان هایی که قابلیت اشتعال در آنها بالا و خطرناک است و احتمال آتش سوزی بالاست. حجم مواد اشتعال زا پایین است ولی در صورت آتش سوزی به سرعت شعله ور میشوند.
• مکان های با خطر بالا گروه 2 : این مکان ها دارای حجم بالایی مواد اشتعال زا با قدرت اشتعال پذیری بالایی در این مکان ها موجود میباشند.

میزان مساحت تحت پوشش هر اسپرینکلر فرق میکند با توجه به این پس از شناسایی نوع کاربری و ساختمان که جز کدام یک از دسته قرار میگیرد، فاصله بین نازل های اسپرینکلر به ازای هر متر مربع مشخص میشود. که در جدول انتها میتوانید اعداد مربوطه را مشاهده فرمایید.

سیستم طراحی اسپرینکلر

بر خلاف تصور عموم مردم اسپرینکلر ها به طور همزمان باهم فعال نمیشوند. لوله کشی اسپرینکلرها سیستمی متشکل از شبکه لوله کشی که مطابق با استانداردهای مهندسی محافظت در برابر آتش طراحی شده و شامل اسپرینکلر،منبع تأمین آب، شیر کنترل، هشداردهنده جریان آب و شیر تخلیه می باشد. سیستم لوله کشی اسپرینکلر ها به طور کلی به 4 دسته تقسیم میشود.

انواع سیستم های اسپرینکلر

1- سیستم اسپرینکلر لوله تر: این مدل ساده ترین، رایج ترین و اقتصادی ترین سیستم اسپرینکلر در مقایسه با دیگر انواع سیستم ها میباشد. هرینه تعمیرات و نگهداری پایین تر است. به علت پر بودن همیشگی لوله ها عکس العمل سیستم افزایش پیدا میکند. به دلیل کمتر بودن تجهیزات احتمال خرابی کمتر است و نگهداری سیستم قابل اطمینان تر است. و اگر دمای محیط در سردترین حالت بیشتر از 4 درجه سانتیگراد باشد از این سیستم استفاده میشود.

2- سیستم اسپرینکلر لوله خشک : در مکان هایی مانند سردخانه ها که دما محیط کمتر از 4 درجه سانتی گراد میباشد از اسپرینکلر خشک استفاده میشود. درون لوله ها از نیتروژن یا هوای فشرده استفاده شده و آب در محیط گرمتری (بیش از 4 درجه) قرار داده میشود. استفاده از سیستم لوله کشی شبکه ایی  (GRIDDED) در این مدل مجاز نیست. در سیستم خشک از اسپرینکلر بالازن استفاده میشود. تا از باقی ماندن و یخ زدن آب پشت اسپرینکلر پایین زن جلوگیری شود.

3- سیستم های پیش عملگرا: در این نوع سیستم از تجهیزات اعلام حریق بعنوان وسایل کمکی و تکمیلی استفاده میشود. این مدل به سه روش عمل میکند.

• همبندی تکی (Single Interlock) : شیر اتوماتیک فقط از طریق فرمان سیستم اعلام حریق باز میشود.شیر اتوماتیک همانند شیر سیستم تر عمل میکند.

• همبندی دوتایی (Double Interlock): فرمان باز شدن شیر اتوماتیک از طریق سیستم اعلام حریق و باز شدن اسپرینکلر صادر می شود. محدودیت سایز این نوع سیستم همانند سیستم لوله خشک تعیین شده و روش لوله کشی شبکه ای  (GRIDDED )نیز مجاز نمی باشد. فشار هوای درون لوله ها 7 psi بوده و کاهش این فشار نشانگر وجود نشتی یا باز شدن اسپرینکلر خواهد بود.

• همبندی (Non-Interlock) : فرمان بازشدن شیر اتوماتیک از طریق سیستم اعلام حریق یا باز شدن اسپرینکلر صادر می شود، از این سیستم بعنوان سیستم بدون خطا یاد می شود چرا که حتی در اثر از کار افتادن سیستم اعلام حریق، به محض باز شدن اسپرینکلر، آب تخلیه می شود. فشار هوای درون لوله ها 7 psi می باشد.

 4- سیستم های سیلابی : در این سیستم تمامی اسپرینکلرها از نوع باز بوده و فرمان ورود آب به شبکه بصورت دستی، نیوماتیک یا الکتریکال به شیر سیلاب ارسال می شود.

ضوابط اسپرینکلر ها (اسپری کننده استاندارد، بالازن و پایین زن) بر اساس کتاب مقررات ملی ساختمان

• حداکثر مساحت قابل پوشش توسط هر اسپرینکلر و حداکثر فاصله مجاز بین اسپرینکلرها طبق جدول زیرتعیین می شود.

• فاصله دیوار تا اسپرینکلرها باید به صورت عمودی تا دیوار اندازه گیری شود. یک استثنا برای فاصله اسپرینکلرها از دیوار در یک محیط کم خطر وجود دارد که قانون اتاق کوچک نامیده می شود. براساس این قانون می توان فاصله اسپرینکلرها را تا یکی از دیوارهای اتاق تا 75 / 2 متر ( 9فوت) افزایش داد.

  شرایط قانون اتاق کوچک مطابق ذیل است:

  الف) محیط کم خطر باشد.

  ب) مساحت اتاق کمتر از 74 مترمربع باشد

  ج) سازه سقف غیر مسدود کننده باشد.

  د) فضا موجود باید با دیوار و سقف احاطه شود. وجود بازشو در دیوارها (مانند در و محل عبور) درصورتیکه فاصله بالای بازشو تا سقف بیشتر از 20 سانتیمتر باشد، بلامانع است.

• اسپرینکلرها نباید از دیوار، نزدیکتر از 102 میلیمتر (4 اینچ) قرار بگیرند.
• اسپرینکلرها نباید در فاصله ای کمتر از 8/1 متر (6 فوت) نصب شوند مگر اینکه تیغه ای بین اسپرینکلرها نصب شده باشد.
• پارکینگ ها و محل پارک خودروها و مسیر تردد آنها باید بطور کامل تحت پوشش سیستم اسپرینکلر قرار گیرد. اجرای یک یا دو اسپرینکلر، به ازاء هر کدام از خودروهای پارکینگ، اصولی نبوده و کلیه فضاهای پارکینگ، شامل محل های پارک خودرو، مسیرهای تردد و رمپ ها ، باید تحت پوشش کامل شبکه بارنده قرار گیرد.
• در ساختمان هایی که نصب اسپرینکلر در آنها الزامی می باشد، کلیه فضاها نظیر اتاق های خواب، هال و پذیرایی، ناهارخور ی و آشپزخانه و راهروها، مشاعات، پارکینگ ها و غیره به جز حمام و سرویسهای بهداشتی تا 1 / 5 متر مربع و کمدها تا مساحت 2 / 2 متر مربع، می بایست با رعایت کامل قوانین مربوط به جانمایی، تحت پوشش اسپرینکلر قرار گیرند.
• در اتاق های برق ، اگر اتاق فقط به تجهیزات برقی نوع خشک اختصاص داشته باشد و هیچگونه ماده قابل اشتعال دیگری در آنجا انبار نشود، می توان از نصب اسپرینکلر چشم پوشی نمود. در چنین شرایطی که اسپرینکلر از اتاق برق حذف می شود، سیستم اطفاء اتوماتیک مناسب جایگزین (مانند سیستم اطفاء گازی) باید در اتاق نصب شود تا ساختمان از پوشش کامل سیستم های اطفاء اتوماتیک برخوردار گردد.
• در ساختمانهایی که نصب سیستم اسپرینکلر در آنها الزامیست، اگر به دلیل آسیب ناشی از آب تخلیه شده اسپرینکلر به تجهیزات حساس موجود در اتاق (مانند اتاق سرور) ، سیستم اسپرینکلر اجرا نشود، سیستم های اطفاء اتوماتیک مناسب جایگزین (مانند سیستم اطفاء گازی) باید در اتاق نصب گردد تا ساختمان از پوشش کامل سیستم های اطفاء اتوماتیک برخوردار گردد.
• سیستم اسپرینکلر پس از نصب و راه اندازی باید توسط افراد ذیصلاح مورد آزمایش و بازبینی قرار گیرد.