شن و ماسه چگونه به وجود می آیند ؟ و منابع تامین شن و ماسه ؟

شن و ماسه چگونه تشکیل میشود ؟

مهم ترین منبعی که میتوان شن و ماسه مناسب ساختمان را تامین کرد رسوبات آبرفتی میباشند.قابلیت بهره برداری این رسوبات به دلیل  اینکه پیوند ذراتشان با یکدیگر کم میباشد و به راحتی داخل سطوح وارد میشوند.بیشتر رسوباتی که در کشور ما وجود دارد تحت پوشش کواترنر میباشد. این رسوبات منشا  متفاوتی دارند و فقط از گروه های خاصی میتوان برای تامین شن و ماسه استفاده کرد.

 

بخوانید       در چه مواردی از شن و ماسه استفاده می شود ؟

 

مهمترین منابعی که میتوان شن و ماسه را از آن ها تامین کرد :

 

آبرفتهای رودخانه‌ای

 

ذرات سنگی میتوانند بر اثر هوازدگی از سنگ مادر جدا شوند و بوسیله عوامل محیطی مثل آب به محیط های پایین تر منتقل شوند. انرژی محیط عامل مهمی در مقدار و اندازه ذراتی که حمل میشود میباشد. مواد در رودخانه به یکی از سه شکل محلول ، معلق (لای و رس) یا غلتیدن و جهیدن در بستر جریان (ماسه و شن و ذرات)جا به جا میشوند.

در نواحی کوهستانی مواد حمل شده بوسیله رودخانه کم هستند و ذرات درشت و دارای گوشه میباشند. این رسوبات تشکیل شده امکان دارد سنگ هایی از هر نوعی و با هر درجه مقاومتی باشند.اما آبرفتهایی که در  قسمتهای پایانی رود تشکیل میشوند به دلیل انرژی پایینی که آب در این ناحیه ها دارند بیشتر از لای و رس ساخته شده اند. بنابراین اگر به دنبال مصالح با خرده سنگ میگردید باید در نواحی میانی رودخانه های پرانرژی و پرآب که آب نیز انرژی زیادی دارد پیدا کرد. بیشترین قسمت شن و ماسه ایی که در کشور ما استفاده میشود را میتوان از منابع آبرفتی بستر رودها تامین کرد.از دیگر  ویژگی های مهم این آبرفتها میتوان به قابلیت ترمیم پذیری آنها اشاره کرد. به این ترتیب باعث میشود که قسمت هایی که در فصل سیلاب استخراج شد بوسیله رود جایگزین شود.

 

منابع سنگی

 

وقتی در برخی نقاط منابع طبیعی شن و ماسه موجود نباشد و یا منابع موجود ویژگی های لازم را نداشته باشند باید از سنگ های شکسته استفاده کرد. امکان دارد در برخی از موارد به سنگ های زاویه دار و گوشه دار نیاز باشد که در این صورت استفاده از سنگ های مصنوعی شسکته اهمیت پیدا میکند.

رودخانه‌ها بعد از اینکه از دره‌ای پرشیب به شکل ناگهانی وارد دره‌ای کم شیب میشوند و یا به منطقه‌ مسطح و یا دشت وارد می‌شوند،این جابه جایی باعث میشود قسمتی از بار خود را در آن منطقه جا میگذارند. این رسوبات به شکل افقی، پهن و کوتاه میباشد که باعث ایجاد شکل مخروطی میشود راس آن به سمت بالای رود میباشد.

بعد از اینکه سیل پایان می یابد رسوباتی که  در دشت ها برجای گذاشته است باعث جورشدگی دانه ها میشود اما این دانه ها به دلیل فرسایش خاک های مناطق بالاتر دارای مواد آبی میشوند.این علتی میباشد برای اینکه از این نوع از آبرفتها کمتر برای شن و ماسه استفاده میکنند.اما اگر بخواهد استفاده شود به شستشوی فراوان و دانه آرایی نیاز پیدا میکند.

در سمت محدب بخشی که رود خمیده میشود، به دلیل اینکه سرعت جریان کم میباشد باعث تشکیل آبرفتهایی گذارده می‌شود.این رسوبات شامل ماسه های ریز و گاها ذرات درشت تر میباشد. از این دسته از رسوبات میتوان برای مصالح ساختمانی استفاده کرد مخصوصا برای درست کردن ملات مناسب میباشند.

 

رسوبات بادی

 

رسوباتی که در اثر باد ایجاد میشوند اندازه ایی در حد ماسه و یا ریزتر از آن دارند و به شکل های مختلفی مثل  تپه‌های ماسه‌ای (تلماسه)  ایجاد میشوند. رسوبات بادی را میتوان در بخشهای وسیعی از کشور مثل کویرها و ساحل های دریایی مثل مازندران و خلیج فارس و یا حتی در  حاشیه بعضی از رودها یافت. این رسوبات دارای مقاومت زیادی میباشند اما به دلیل  اینکه ذرات ریزی دارند برای مصالح قابل استفاده نیستند.

 

شن و ماسه چیست ؟

 

شن و ماسه به خرده سنگ هایی میگویند که به دنبال خرد شدن و یا ساییدگی سنگ ها با یکدیگر ایجاد میشوند.ایجاد شدن آن ها امکان دارد بخاطر عوامل طبیعی باشد مثل باد،باران و یا امواج دریا و یا حتی  می تواند عوامل غیر طبیعی نیز مثل استفاده از  دستگاه های سنگ شن دخیل باشد.

 

رسوبات یخچالی

 

به رسوباتی که بعد از ذوب شدن یخچالها برجای میماند «یخرفت» میگویند. یخرفتها را به دو نوع درهم و مطبق تقسیم میکنند. یخرفتهایی که درهم هستند به دلیل داشتن  تنوع در  مقاومت مکانیکی و همچنین اندازه دانه‌هایشان برای تامین کردن شن و ماسه و مصالح ساختمانی منابع مناسبی نیستند.اما اگر در صورت نیاز مجبور به استفاده از این دانه ها شدید باید دانه آرایی و شست و شو انجام شود. در اثر ذوب و در نتیجه عقب نشینی رودخانه‌ها یخچال هایی تشکیل میشود که باعث ایجاد یخرفتهای نامنظم میشود و آن ها  را با خود حمل میکند و در بخشهای پایینتر رود جای می‌گذارد.

دانه ها در اثر برخورد مداوم با یکدیگر  باعث ایجاد ساییدگی و در نهایت گردشدن آنها می‌شود. جنس ذره و فاصله ایی که حمل شده باعث افزایش گردشدگی میشود.ظرفیت حمل رودخانه به مقدار آب و سرعت جریان آن بستگی دارد.بنابراین هر جا که انرژی رود کاهش یابد دانه هایی که توانایی حملش را ندارد در بستر بر جای می گذارد. چنین شرایطی باعث میشود ابتدا ذرات درشت‌تر و بعد  از آن ذرات ریزتر ته نشین شوند.